E211 Sodyum Dostumuz Olabilir mi?
Cemal Özcan
Gıda ürünlerinde kullanımı yaygın, benzoik asidin sodyum tuzlarından olan E211 kodlu yapay bir koruyucu (doğada saf halde sodyum benzoat bulunmaz) olan sodyum benzoat, raflardaki ürünlerde ciddi anlamda kullanılmaya başlandı. Son zamanlarda gazlı içecekler, meşrubatlar, turşular, ketçap ve benzeri preparatlar, marmelat, reçel gibi gıdalarda, zeytin üretiminde, turşularda, şekerlemelerde yaygın olarak görüyoruz.Öyle şu tepkime sonucu oluşur, şu derecede sıvılaşır falan gibi konulara girip işi lise kimya dersine çevirmek istemiyorum. Ülkemizde güvenli olarak kabul edilen sodyum benzoatın genelde %0,1 oranında kullanımına izin veriliyor.
Şimdi %0.1’lik oran gözümüze batmayabilir. Tolere edilebileceği düşünülebilir ama vücuda sadece gazlı bir içecek bile içerken almak zorunda kaldığımız yapay bir koruyucudan bahsederken bu kadar masum konuşmam imkânsız. Kozmetik, ilaç ve gıda sanayinde çok sık gördüğümüz sodyum benzoatı yakın zaman da bu ağız temizleme solüsyonlarında yüksek miktarlarda kullandılar. Sonuç şaşırtmadı. Bu ürünleri kullananlarda ilerleyen zamanlarda ağız yaraları görülmeye başladı. Yine kremlerde kullanımında aşırıya gidildi sonuçlar görüldüğünde sodyum benzoat kullanmayı ne yazık ki bırakmadık ama kullanım oranlarını baya azalttık.
Gıdalarda olay biraz daha farklı. Kullanım oranı binde bir ile sınırlandırılsa da antioksidan varlığında, yüksek sıcaklıkta ya da ışığa maruz kaldığında benzen oluşturduğunu biliyoruz. Benzenin de zaten kanserojen bir bileşen olduğunu daha önce defalarca kez dile getirdim. Meyve sularında kullanılan sodyum benzoat illaki antioksidanlardan biri olan c vitamini ile iç içe bulunuyor. Dolayısıyla benzen oluşturmak için müsait vaziyette. Ateşle barut misali… yüksek sıcağa maruz kaldığında ışık gördüğünde bu bozulmalar hızlı şekilde devam ediyor.
Çok ucuz, az miktarlarda kullanılması ve mikroorganizmalara karşı etkili oluşusodyum benzoatın gıdalarda yaygın şekilde görmemizin sebeplerinden biridir. Hem ucuz hem etkili evet ama keşke tehlikesiz de diyebilsek... küflerle, bakterilerle, mayalarla savaşmanın daha sağlıklı fakat pahalı yolları var. Bu sebeple gıda endüstrisi çoğu zaman maalesef daha ucuz ve uzun süre etkili olan koruyuculara yöneliyor. Gıda endüstrisinde doğal antioksidanları daha yaygın şekilde kullanarak,tehlikeli mikroorganizmalarla doğal yollardan savaşabiliriz.
Şunu da ekleyelim sodyum benzoat kullanımında bazı şeyleri konuşmak için daha çok erken. Kullanım oranı düşürüldü ve uzun süre düşük kullanımda nelere sebep verebileceğinin araştırılması gerekiyor. Araştırılması gerekiyor oluşu bile araştırmalar sonuçlanana kadar mümkün olduğunca uzak durmamız gerektiğini bize göstermeye yeter de artar bile. Elimizdeki veriler ne yazık ki, şu an için sodyum benzoatın dostumuz olmadığı yönünde.
Şimdi bana kalkıp ‘’yahu Cemal benzoik asit elma da bile var.’’ Diyeceksiniz. Evet benzoik asit var ama sodyum benzoat,benzoik asit değil. Yapay olarak benzoik asitten elde edilen bir ürün. Aynı zaman da benzoik asit birçok gıdada var ama bir kompleksin içinde, birçok oluşumun arasında DOĞAL olarak var. Şimdi durup dururken birkaç haftalık artacak olan raf ömrü için neden sodyum benzoat almak zorunda kalalım. Hiç mi bu ürünleri tüketmiyorsun da diyebilirsiniz. Tabi ki tüketiyorum ama seçiyorum. Örneğin turşuda sodyum benzoat kullanıldıysa almıyorum. Meyve suyunda sodyum benzoat varsa bırakın almayı bulunduğum rafı terk ediyorum. Bu sebeple benzoik asitle sodyum benzoatı birbirine karıştırmayalım.
